मध्यरातमा एक्कासि घरभित्र बाढी पसेपछि राप्तीसोनारी–३ बैजापुरकी रामपती चौधरी अत्तालिइन् । भेल खाटसम्मै पुगिसकेको थियो । मस्त निद्रामा रहेका छोराछोरीलाई हत्तपत्त उठाइन् ।
बाहिर निस्कँदा पानी कम्मरसम्म थियो । गाउँभरि हल्लीखल्ली सुनियो । केहीबेरमै पानी छातीसम्म पुग्यो । उनीहरू उचो ठाउँ नपुग्दै घर भत्कियो । ‘हामी निस्कनु र घर भत्किनु एकैपटक भयो,’ उनले भनिन्, ‘बाढीमाथि बाढी थपिएझैं नदी नै गाउँ‘ पस्यो ।’
अगैया बजार डुब्न थालेपछि साउन २८ गते मध्याह्न हल्लीखल्ली मच्चियो । राप्ती नदी उर्लेर तल्लो बजार पुगिसकेको थियो । सिक्टा सिँचाइ आयोजनाको बाँधका १८ मध्ये ४ ढोका मात्र खुला थिए ।
बस्ती डुब्ने स्थिति आएपछि बासिन्दाले गेटमै पुगेर आयोजनाका प्राविधिक गुहारे । प्राविधिक आएर जेनेरेटर चलाई एकैपटक १४ ढोका खोलिदिए । ‘ढोका खोल्न केही ढिला भएको भए अगैया बजार पूरै डुब्थ्यो,’ स्थानीयले भने, ‘विस्तारै खोल्नु पर्दोरहेछ । हतारिएर सबै ढोका एकैपटक खोलिदिँदा तल्लो भेगका बस्तीमा क्षति गर्यो ।’
सिक्टाको बाँध खोलेसँगै बैजापुर गाउँमा बाढी पसेको थियो । केहीबेरमै सयभन्दा धेरै कच्ची घर भत्किए । राप्तीसोनारी गाउँपालिकाका नदीतटीय बस्ती जलमग्न भए ।
झन्डै आठ सय घर भत्किएका छन् भने सयौं परिवार विस्थापित छन् । उनीहरूले अन्नपात र लत्ताकपडा केही जोगाउन सकेनन् । ‘जुन ढंगले बाढी पसेको छ, सिक्टाकै कारण देखिन्छ,’ राप्तीसोनारी गाउँपालिकाका अध्यक्ष लाहुराम थारूले भने, ‘प्राविधिकको हेलचेक्र्याइँले नै यति धेरै क्षति भएको हो ।’ उनले उक्त घटनाको छानबिन गरी दोषीमाथि कारबाही र पीडितलाई क्षतिपूर्ति दिइनुपर्ने बताएका छन् ।
बाढी पसेको भोलिपल्टै स्थानीय बासिन्दा सिक्टा सिँचाइ आयोजनाले लापरबाही गरेको भन्दै विरोधमा उत्रिएका थिए । उनीहरूले सिक्टा कार्यालय घेर्ने प्रयास गरे ।
तर, गाउँपालिका अध्यक्ष थारूले विपत्तिका बेला विरोधमा उत्रिनुभन्दा छिमेकीको उद्धार र राहतमा जुट्न आग्रह गरेपछि उनीहरू रोकिएका थिए । ‘प्राविधिक कुरामा हेलचेक्र्याइँ गर्नुभएन नि । हामी त्यही दिनै सिक्टा घेर्न जान लागेका थियांै । नेताहरूले रोके,’ बुद्धि थारूले भने ।
बैजापुरका बासिन्दाले २०३६ सालपछि पहिलोपल्ट यति ठूलो बाढीको सामना गर्नुपरेको बताए । त्यस बेला अहिलेभन्दा धेरै पानी परेको थियो । यसपटक पानी कम परे पनि क्षति धेरै व्यहोर्नुपरेको छ । सिक्टाले समयमै बाँधको ढोका नखोलेर एक्कासि खोल्दा धेरै क्षति भएको स्थानीयको बुझाइ छ । उनीहरू संघर्ष समिति नै गठन गरेर विरोधमा उत्रिएका छन् ।
आयोजनाले भने अनुमान गरिएजस्तो सिक्टाकै कारण डुबान नभएको दाबी गरेको छ । अगैया बजार डुब्ने स्थितिमा बाध्य भएर सबै ढोका खोल्नुपरेको उल्लेख गर्दै आयोजना प्रमुख रमेश बस्नेतले भने, ‘संघर्ष समितिले भनझंै बाढी सिक्टाको कारणले गाउँ पसेको होइन । बरु लक्ष्मणपुर बाँधका कारण हो ।’
कुसुमस्थित जलमापन केन्द्रमा त्यस दिन राप्तीमा ८ हजार २ सय ३ क्युमेक्स पानी मापन भएको र त्यो अहिलेसम्मकै अधिक रहेकाले ८ हजार २ सय ५० क्युमेक्स क्षमताको सिक्टा हेडबक्सले बाढी रोक्नै नसक्ने उनले दाबी गरे ।
यस वर्ष डुडुवासम्म सिँचाइ सञ्चालन गर्न सिक्टा नहर परीक्षण भइरहेकाले १४ ढोका बन्द गरेर नहरमा पानी चढाइरहेका बेला बाढी आएको हो ।
साभारः पश्चिमन्यूजअनलाइन
Prawash Kumar Shakya । ८ भाद्र २०७४, बिहीबार ०८:४९ बजे